Zoals ik vrijdag vertelde, ben ik inmiddels bezig aan het volgende onderdeel van mijn onderzoek: voorlopers en directe volgers van Caspar van Wittel. Een van de vele namen die ik hierbij tegenkom is die van Lieven Cruyl, in de Italiaanse literatuur vaak gespeld als Lievin Cruyl. (We kwamen zijn naam gisteren ook al tegen als maker van een van de plattegronden met de Piazza del Popolo links op de kaart.)
Cruyl werd in 1634 in Gent geboren en is daar ook gestorven, ergens voor 1720. Hij was een ontwerper en graveur maar ook een architect en bovendien een priester. Hij studeerde theologie en architectuur in Leuven maar verbleef lange tijd in Parijs en in Italië. Hier maakte hij veel topografische stadsgezichten, waarmee hij een grote bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van stadsgezichten of vedute. Hij produceerde een groot aantal tekeningen en grafische werken, waaronder ook veel van de bezienswaardigheden in Rome. Veel van deze maakte hij rond 1660-1670 dus nog voor Caspar in de stad arriveerde. In zijn tekeningen gaf hij behoorlijk precies weer wat hij zag en vaak met een panoramische blik en hierin was hij dus echt een directe voorloper van Caspar en zijn werk.
Het wordt ook wel gezegd dat hij de stad soms te idealistisch weergaf, zijn afbeeldingen zouden als propaganda zijn gebruikt door paus Alexander VII. De visie van deze paus op de stad was nogal gekleurd, hij vond dat de waardigheid van Rome verhoogd moest worden (en daarmee natuurijk ook die van hemzelf als hoofd van de katholiek kerk) en ontplooide dus nogal wat bouwactiviteiten in de stad. Hij verbeterde de doorstroming van het verkeer (door verbetering van het stratenpatroon en het oplossen van verkeersproblemen) maar liet ook gebouwen restaureren en de stad verfraaien. Hij wilde brede, open straten en mooie, grote pleinen om zo een ideale zeventiende eeuwse stad te creëren. Dat kun je inderdaad ook terugzien in Cruyls tekeningen van de stad, ze zijn (in mijn ogen dan) eerder een ideaalbeeld dan een weergave van de moderne levende stad zoals Caspar dat deed.
Over de invloed van Cruyl op het werk van Casper schrijft An Zwollo in haar boek over Hollandse en Vlaamse veduteschilders in Rome uit 1975: “De voorliefde voor sterke verkorten, vaak gezien vanuit een vogelperspectief, de miniatuurachtige gedetailleerde uitvoering op perkament en de uiterst kleine figuurtjes, die het werk van Lieven Cruyl kenmerken, vindt men in de vroege tekeningen van Caspar van Wittel terug.”
Tot slot een leuke vergelijking, onderstaand een tekening van Cruyl en een tekening van Caspar van Campidoglio. Ik ben benieuwd naar wat jullie van de verschillen vinden!
Caspar van Wittel blog 
Heel interessant allemaal en leuk om de ‘roomse’ geschiedenis weer wat te actualiseren, MAAR: waarin onderscheidt jouw Caspar zich van zijn tijdgenoten? Zijn er ipv de duidelijk zichtbare Italiaanse invloeden ook Hollandse ‘kenmerken’ te ontdekken???
Wat maakt het straks voor de lezer de moeite waard Caspar te leren kennen?? Ben benieuwd!! 😅
LikeGeliked door 1 persoon
Wat een fijne vraag! En wat heerlijk dat je hem ‘mijn’ Caspar noemt, zo voelt het soms inderdaad wel een beetje 😉
In de eerste plaats vind ik eigenlijk dat het niet nodig zou moeten zijn voor de Nederlandse lezer om een reden te hebben hem te leren kennen. In de zin dat het toch best gek is dat er zo weinig mensen in NL Caspar van Wittel kennen terwijl hij van origine Nederlands is. En hem in Italië notabene ook zeer specifieke Nederlandse eigenschappen worden toegedicht zoals bijvoorbeeld dat hij zeer ijverig was in zijn werk. Het is toch leuk, lijkt me, dat een zoon van Hollandse bodem het zo ver geschopt heeft in een omgeving waar er meer kunstenaars waren dan opdrachten.
Maar goed, dat was je vraag niet 😉
Het vernieuwende aan Caspar ten opzichte van zijn tijdgenoten was vooral de manier waarop hij de moderne stad weergaf. Veel tijdgenoten waren in de weer met ruïnes en klassieke overblijfselen terwijl Caspar juist vaak de nieuwe gebouwen toonde, de barokke architectuur. Daarnaast bevolkte hij die stad ook met allerlei soorten mensen, gewone mensen maar ook rijke edelen met koetsen en paarden. Het was heel levendig en heel realistisch, alsof er een foto werd genomen. Ook was Caspar heel precies en gedetailleerd in het weergeven van die architectuur zonder daarbij de perspectiefregels uit het oog te verliezen. En tenslotte (en dat vind ik zelf erg ‘Hollands’) had hij een hele heldere manier van schilderen, alsof over alles een mooi lentezonnetje schijnt. Zijn luchten zijn veel blauwer dan bijvoorbeeld die van Carlevarijs of Canaletto.
Uiteindelijk begrijp ik ook wel waarom hij de grondlegger van het vedutisme wordt genoemd omdat er voorheen wel afbeeldingen van de stad waren, maar deze behoorlijk klinisch waren, terwijl Caspar echt de levendige stad schilderde, zoals die er toentertijd uitzag.
Mochten jou nog andere dingen opvallen in zijn werk of als je het niet met me eens bent, hoor ik het natuurlijk graag!
LikeLike
Dat ‘vernieuwende’ ten opzichte van zijn tijdgenoten nam hij mee uit Holland. Vermeer en Saenredam en Berkheyde hielden zich immers ook al bezig met stadsgezichten. Van Wittel hielp Matthias Withoos ook al met zijn ‘Gezicht op Amersfoort, als ik me goed herinner…. Voor Italië was dat ‘nieuw’, ook omdat de Academie ‘verbood’ in de buitenlucht te schilderen, toch? Daarom zijn er ook vermoedens dat van Wittel mogelijk een camera Obscura gebruikte…… Maar, hij zette daarmee zeker een nieuwe trend( in Italië dan). De landschappen werden niet langer als decor toegepast maar kregen een individualiteiyt. De verhalende kracht en de precisie werd vergroot mogelijk als gevolg van de inspiratie via van Wittel uit de Nederlanden….
De vraag blijft of hij zich distantieerde van de ‘antieke’ voorstellingen of dat hij de ‘moderne’ tijd, het NU, juist in beeld wilde brengen. Ik vermoed eerlijk gezegd dat laatste. Dergelijke ontwikkelingen zien we de hele kunstgeschiedenis door. Of vooruit kijken en realisme nastreven, of achterom en dan gebruik maken van eerdere iconen.
Ik kan niet beoordelen of ik het eens ben met jouw idee over zijn kleurgebruik, dan zou ik zijn schilderijen in het echt moeten zien liefst met Canaletto ernaast, haha.
Leuk jouw blog, het inspireert zoals je merkt! Ciao!
Heb je trouwens meegekregen dat Felite een schilderij van hem heeft aangekocht?
LikeGeliked door 1 persoon
Ja van Flehite wist ik (zie ook een van mijn eerdere blogs), ben erg benieuwd!
Dat Caspar dat vernieuwende mee uit Holland nam is nog maar sterk de vraag. Hij zal inderdaad onder Withoos hebben gewerkt aan het gezicht op Amersfoort, maar het kan best zijn dat hij nooit andere stadsgezichten heeft gezien. Wij kijken nu naar zo’n periode met onze ogen en kennis over wat er toen allemaal geschilderd werd, maar Caspar zal dan toch echt naar een bepaalde stad hebben moeten reizen om een een bepaald stadsgezicht te zien. Er is vaak gezegd dat Caspar geïnspireerd zou zijn geweest door Vermeer’s gezicht op Delft maar er is geen enkel bewijs dat hij dat ooit gezien kan hebben. Caspar is voor zover wij weten niet veel verder gekomen dan Amersfoort en Hoorn en beide steden kenden geen grote kunstproductie zoals dat bijvoorbeeld het geval was in Amsterdam. (Maar zo is bijvoorbeeld het zeegezicht op Hoorn van Cornelis Vroom wel degelijk een werk dat hij gezien kan hebben.)
De Academie (daar bedoel je die in Rome mee, neem ik aan?) verbood het schilderen in de open lucht niet, daar was op dat moment nog geen sprake van. Pas ten tijde van de impressionisten was het mogelijk om ‘en plein air’ te gaan schilderen omdat er toen pas verf in tubes op de markt kwam. Dat Caspar een camera obscura gebruikte of in zijn geval een camera ottica (een draagbare versie) is nog steeds onderwerp van discussie en dat vind zelf ook nog een lastig punt. Dit staat nog op mijn lijstje om in te duiken, maar ik moet er echt zelf meer van weten voor ik daar een mening over kan vormen/hebben. Voor wat betreft een nieuwe trend, is het meer zo dat landschappen in Italië nog vrij lang een ondergeschoven genre vormden en toen hier (zo tegen het einde van de 17e eeuw) meer vraag naar kwam, werden ook de Nederlandse kunstenaars meer gevraagd omdat dit juist een van ‘onze’ specialismen was.
Leuk dat je zo meedenkt, ik ben het geloof ik met weinig eens maar het houdt me goed scherp dus dank!!
LikeLike