Hendrick Vroom

Vandaag aandacht voor het schilderij Gezicht op Hoorn van de Haarlemse schilder Hendrick Cornelisz. Vroom (1566-1640). Deze Vroom kunnen we wel ‘de vader van de maritieme schilderkunst’ noemen want hij was de eerste die zich specialiseerde in het maken van zeegezichten en dit ook wist te ontwikkelen tot een op zichzelf staand genre. In de Gouden Eeuw zou het genre heel populair worden, denk bijvoorbeeld maar eens aan de prachtige zeeslagen van Willem van de Velde in het Rijksmuseum.

Vroom was oorspronkelijk opgeleid tot plateelschilder maar verliet al op jonge leeftijd het ouderlijk huis om zijn geluk elders te gaan beproeven. Hij reisde via Spanje naar Italië, waar hij eerst in Florence werkte en later in Rome. Vroom zou daar uiteindelijk een kleine drie jaar blijven, waarvan hij grofweg de laatste twee jaar werkte voor kardinaal Ferdinando I de’ Medici (1549-1609). Waarschijnlijk was het juist deze kardinaal die de interesse van de schilder wist te wekken voor zeegezichten want Ferdinando was geobsedeerd door alles wat maar te maken had met maritieme zaken. Vroom legde zich in zijn tijd bij de kardinaal toe op het tekenen en schilderen van schepen en havens, waardoor hij zich helemaal in het genre specialiseerde. In oktober 1587 overleed de broer van de kardinaal (Francesco I de’ Medici) en moest de kardinaal terug naar Florence om daar zijn overleden broer op te volgen als groothertog van Toscane. Vroom was daarmee zijn opdrachtgever kwijt en besloot (na wat omzwervingen door Italië en Frankrijk) naar huis terug te keren. Terug in Nederland vestigde Vroom zich in Haarlem waar hij zijn specialisme voortzette. Vroom was hiermee de juiste schilder op het juiste moment want de scheepvaarthandel nam in die tijd een grote vlucht. Zijn reputatie groeide dan ook snel en hij kreeg steeds meer en steeds belangrijkere opdrachten. In 1622 kreeg hij van het stadsbestuur van Hoorn de opdracht een gezicht op de stad te schilderen. Na oplevering kreeg het doek een prominente plek in het stadhuis.

En dat is het punt waarop het interessant wordt. Want… toen in 1672 het bericht Amersfoort bereikte dat er een Franse troepenmacht naderde, vluchtte de schilder Matthias Withoos met zijn gezin en zijn leerling Van Wittel naar Hoorn. Withoos was bij aankomst in Hoorn al een gevestigd schilder en hij zal dus vermoedelijk met alle egards ontvangen zijn. Het huis waar hij zich vestigde was om de hoek bij het stadhuis waar zoals gezegd het Gezicht op Hoorn hing. Withoos en Van Wittel moeten het schilderij van Vroom gezien hebben, als was het alleen al uit beroepsmatige interesse. Echter, Withoos had in zijn eigen tijd in Italië ook gewerkt voor een lid van de De’ Medici-familie: een van de Italiaanse opdrachtgevers van Withoos was namelijk Leopoldo de’ Medici, een kleinzoon van Ferdinando I de’ Medici (de opdrachtgever van Vroom). Het kan bijna niet anders dan dat het werk indruk heeft gemaakt op de jonge Caspar en dat hij wat hij gezien had meenam in zijn gedachten toen hij op zijn beurt naar Italië vertrok. In veel van de vedute van Van Wittel is namelijk eenzelfde lage(re) horizon en heldere licht te zien. Zoals in vedute van de Darsena in Napels, zijn gezichten op de Tiber in Rome en in zijn Venetiaanse stadsgezichten. In ieder geval deed Vrooms Gezicht op Hoorn toen ik het een paar jaar geleden voor het eerst zag, mij in veel opzichten denken aan Van Wittels Il Molo, la Piazzetta e il Palazzo Ducale uit 1697 (nu in het Prado in Madrid):

PS In het kader van de zoekplaatjes: zoek het poepende mannetje 😉