In de tentoonstelling zijn meerdere gezichten op Amersfoort te zien. De allergrootste van deze meet maar liefst 2,5 bij 4 meter en is een van de belangrijkste werken van Matthias Withoos. Voor zijn Gezicht op Amersfoort (1671) bracht Withoos met zijn leerlingen veel tijd door buiten de stad. De leerlingen werden geïnstrueerd om goed te kijken en precies na te tekenen wat ze zagen zodat de stad later op het doek zo waarheidsgetrouw mogelijk kon worden weergegeven. Caspar zal in zijn leertijd bij Withoos hebben meegeholpen bij het schilderen, op die manier werkend aan zijn eerste stadsgezicht. Withoos had acht kinderen, waarvan er vijf door hem zijn opgeleid tot ‘constschilder’. Zowel de vader als de kinderen schilderden veel bloemen, fruit en dieren in olie- en waterverf. Daarnaast stond Withoos bekend om zijn landschappen. Het atelier van Withoos, waar naast zijn leerlingen zijn eigen kinderen het vak leerden, werd door Arnold Houbraken in zijn boek De groote schouburgh der Nederlantsche Konstschilders en schilderessen (met meerdere levensbeschrijvingen van kunstschilders uit de zeventiende eeuw) beschreven als een “gelukkige chaos”.
Daarnaast zijn er twee gezichten op Amersfoort te zien van onze vriend Caspar zelf. Een tekening, meer een soort ideaalbeeld van Amersfoort, uit de collectie van het Museo nazionale di San Martino in Napels en een gouache die recent werd aangekocht voor Museum Flehite (zie onderstaande afbeelding). Dit Gezicht op Amersfoort werd in juli 2017 aangekocht op een veiling van Christie’s in Londen o.a. met steun van de Vereniging Rembrandt, de gemeente Amersfoort, de Oudheidkundige Vereniging Flehite, de stichting Vrienden van Van Wittel, Museum Flehite plus een aantal Amersfoortse particulieren.
Na de aankoop werd de gouache uitgebreid onderzocht door de restaurator van Museum Flehite, Ep de Ruiter, die onder de bovenste verflaag een tekst ontdekte. Rechtsonder op de gouache (iets naar onderen tussen het bootje en de zwanen) staat in het Italiaans “cominciato nel tempo che li Francesi avevano preso Doay” oftewel “begonnen in de tijd dat de Fransen Douay hebben ingenomen”. Gevolgd door een wat minder goed leesbare tekst “il nieso/niefo di 16/76”. De Noord-Franse stad Douai werd inderdaad door de Fransen onder leiding van Lodewijk XIV ingenomen op 6 juli 1667. En op dat moment was de jonge Caspar nog leerling bij Matthias Withoos en in Amersfoort. Dat wil niet zeggen dat Van Wittel op de gouache het Amersfoort uit die tijd waarheidsgetrouw heeft weergegeven. Het roze buitenhuis links heeft nooit op deze plek gestaan, uit archiefbronnen is niets bekend over een houtzaagmolen zoals deze rechts op het werk is afgebeeld en middenachter zien we wel het Spui maar niet de Koppelpoort. De hoge toren middenachter en het schip van de Onze-Lieve-Vrouwekerk zijn wel herkenbaar.
Hoe dan ook is het een mooie gouache en het is goed te weten dat deze een plek heeft gekregen in de collectie van een museum in zijn geboortestad!
Caspar van Wittel blog 