In mijn lezingen en rondleidingen vertel ik over de jeugdjaren van Caspar en zijn opleiding. Over zijn belangrijkste leermeester Matthias Withoos, die hij naar Hoorn volgde toen Withoos hier naar toe vluchtte in 1672 en over het Gezicht op Hoorn van Hendrick Vroom wat zij beiden in het stadhuis van Hoorn gezien moeten hebben. Maar een detail waar het bijna nooit over gaat is dat de drie heren -Vroom, Withoos & Van Wittel – alle drie belangrijke leden van de’ Medici-familie als opdrachtgevers hebben gehad.
Hendrick Vroom was opgeleid tot plateelschilder en verliet reeds op jonge leeftijd het ouderlijk huis. Via Spanje trok hij naar Italië, waar hij tweeënhalf tot drie jaar werkte. Eerst in Florence en vervolgens in Rome, waarvan de laatste twee jaar ongeveer voor kardinaal Ferdinando I de’ Medici (1549-1609).
Waarschijnlijk was het deze kardinaal die de interesse van de schilder wist te wekken voor maritieme schilderkunst waar hij later in Nederland zo bekend mee zou worden. Ferdinando I was een verzamelaar van (klassieke) kunstwerken en was daarnaast geobsedeerd door maritieme zaken. De jonge Vroom legde zich in zijn tijd bij de kardinaal toe op het tekenen en schilderen van schepen en havens, waarna hij zich vervolgens geheel in dit genre specialiseerde. Toen Ferdinando I naar Florence terugkeerde om zijn broer Francesco I de’ Medici op te volgen als groothertog na diens dood op 19 oktober 1587, reisde Vroom door naar Venetië waar hij ongeveer een jaar bleef. Na wat omzwervingen in Italië en Frankrijk keerde de schilder uiteindelijk terug naar Nederland.
Matthias Withoos kwam volgens Arnold Houbraken (de auteur van De groote schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen) in de tijd dat hij in Italië verbleef door zijn “zuiverheid van penseel” in de gunst van een de’ Medici-kardinaal. Dit zal kardinaal Leopoldo de’ Medici (1617-1675) zijn geweest, de jongere broer van Ferdinando II de’ Medici (1610-1670), de toenmalige Groothertog van Toscane.
Leopoldo de’ Medici was gouverneur van Siena maar ook een geleerde en beschermheer van de kunsten. Hij was een aanhanger van Galileo Galilei, die zijn vader Cosimo II de’ Medici (1590-1621) had lesgegeven en hij had een grote interesse in wetenschap en technologie. Daarnaast was Leopoldo de’ Medici een groot verzamelaar van zeldzame boeken, schilderijen, tekeningen, beelden, munten en zelfportretten. Hij liet een brede correspondentie na met kunstenaars en verzamelaars van zijn tijd, waaronder Christiaan Huygens. Voor Withoos zal het zeer gunstig zijn geweest een dergelijk belangrijk heerschap als opdrachtgever te hebben. Ondanks zijn gunstige omstandigheden echter, verlangde Withoos volgens Houbraken terug naar Nederland en hij keerde dan ook terug naar Amersfoort.
Caspar van Wittel bezocht Florence tijdens zijn tweede rondreis door Noord-Italië vanaf 1694. Florence was de eerste stop op zijn rondreis en hij leverde hier twee werken af voor de groothertog van Toscane. Dit waren vedute van Florence en Rome, waarvan de eerste bedoeld was als tegenhanger voor een schilderij van Claude Lorrain. Een aantekening betreffende de betaling van de twee schilderijen is opgenomen in de administratie van Ferdinando de’ Medici (1663-1703) op 26 november 1694.
Deze Ferdinando was de oudste zoon van groothertog Cosimo III de’ Medici en hij was de kleinzoon van Ferdinando II de’ Medici. Ferdinando II was de kleinzoon van Ferdinando I de’ Medici (opdrachtgever van Hendrick Vroom) en de oudere broer van Leopoldo de’ Medici (opdrachtgever van Matthias Withoos). Deze Ferdinando (d.w.z. de opdrachtgever van Van Wittel) was een groot liefhebber van muziek en bekend als mecenas.
Overigens heeft een De’ Medici ook Holland bezocht. Tot twee maal toe reisde groothertog Cosimo III (1642-1723) naar onze toenmalige Republiek. Bij zijn reizen naar Holland had hij ook Amersfoort aangedaan, namelijk op 14 februari 1668, tijdens zijn eerste reis (van de twee) naar Holland. Misschien dat hij toen ook wel het atelier van Matthias Withoos heeft bezocht waar de jonge Caspar (waarschijnlijk toen een jaar of vijftien) net begonnen was aan zijn leertijd bij de Amersfoortse meester!
Caspar van Wittel blog 