Eerste steenlegging Caserta

Wat is het alweer ongelooflijk lang geleden dat ik iets schreef op dit blog. Ja, dat doet een wereldwijde epidemie helaas. Maar omdat het vandaag een bijzondere dag is, wilde ik toch graag weer eens iets van me laten horen. Het is namelijk vandaag 269 jaar geleden dat de eerste steen werd gelegd voor de bouw van het paleis van Caserta, het meesterwerk van Caspars zoon Luigi.

Het paleis van Caserta werd gebouwd in opdracht van Karel van Bourbon, die in 1735 de nieuwe koning van Napels en Sicilië was geworden. Karel was de zoon van de Spaanse koning Filips V en zijn tweede vrouw, de Italiaanse Elisabetta Farnese. Zijn moeder had grootse plannen voor hem ook al was hij ‘slechts’ vierde in de lijn van de Spaanse troonopvolging. Via haar familiebanden kwam de jonge Karel naar Italië en veroverde hij Napels en Sicilië, waar hij (na meer dan twee eeuwen Spaanse en Oostenrijkse overheersing) een onafhankelijk koninkrijk stichtte. Karel was toen nog erg jong, pas achttien jaar, maar hij ging direct voortvarend aan de slag. Het nieuwgevormde koninkrijk was in zeer slechte economische staat was en Karel begon direct belangrijke hervormingen door te voeren. Hij verminderde de privileges van de geestelijkheid en hervormde het feodale systeem (onder andere door de boeren meer rechten te verlenen). Tevens richtte hij meerdere koninklijke fabrieken op, zoals in porselein, tapijten, en kristal.

Daarnaast wilde hij, gewend als hij was aan een ‘royale’ omgeving, de hoofdstad verfraaien. Onder zijn invloed begon de lokale architecturale smaak te veranderen en werd de wat provinciale Napolitaanse stijl vervangen door een meer internationale en klassieke stijl. De koning liet meerdere bouwwerken oprichten (paleizen maar ook bijvoorbeeld een groot onderkomen voor de armen) en vond het prettig omringd te worden door architecten, schilders en andere kunstenaars. Karel koos ervoor om in Caserta zijn toekomstige residentie te laten bouwen. Waarschijnlijk in eerste instantie omdat dit op veilige afstand was van zowel de Vesuvius als de zee. Niet alleen de vulkaan vormde een gevaar, nog maar een paar jaar daarvoor was de Engelse vloot de baai van Napels zonder al te veel moeilijkheden komen binnenvaren en hij wilde natuurlijk niet al te onbeschermd zijn in zijn nieuwe paleis. Maar het kan ook goed zijn dat de omgeving hem deed denken aan het Spaanse landschap, Karel had al sinds zijn aantreden een jachthuis in Caserta (de koning was een fervent jager en was ervan overtuigd dat een gezond leven met veel buitenlucht hem gezond van geest en lichaam zou houden). En uiteindelijk zal het feit dat hij Lodewijk XIV en zijn magnifieke paleis van Versailles wilde evenaren zeker ook hebben meegespeeld natuurlijk!

Het nieuwe paleis moest zowel in concept als uitvoering groots worden, het toppunt van Karels bouwactiviteiten. Pracht en praal waren belangrijker dan comfort en gemak en dat klinkt inderdaad verdacht veel als een tweede Versailles 😉 In eerste instantie had Karel zich gewend tot de Napolitaanse architect Mario Gioffredo, maar zijn plannen werden steeds grootser en Karel kreeg behoefte aan een meer ervaren architect om zijn ideeën te realiseren. Hij richtte zijn blik dan ook op Rome, waar de beste architecten van die tijd werkzaam waren.  Luigi Vanvitelli was op dat moment een van de bekendste architecten van Rome met een goede staat van dienst en reputatie en het was dus geen wonder dat Karel hem graag als zijn hofarchitect wilde hebben. Luigi arriveerde in 1751 in Napels en de koning en hij hadden vanaf het begin een goede verstandhouding. Luigi was veelvuldig aanwezig bij belangrijke ceremoniën, sprak op informele wijze met de koning en koningin, werd vaak uitgenodigd voor diners met belangrijke gasten en kreeg zelfs de gelegenheid deel te nemen aan jachtpartijen, de meeste geliefde bezigheid van de koning.

In november van datzelfde jaar presenteerde Vanvitelli zijn ontwerpen voor het nieuwe koninklijke onderkomen aan Karel van Bourbon en zijn vrouw. (Over de uitgave met deze tekeningen heb ik al eens eerder iets geschreven https://casparvanwittel.blog/2020/05/12/luigi-en-zijn-boeken/ maar hier zal ik ook nog wel eens in wat meer detail op terugkomen een keer.)  Vervolgens kon de architect snel aan de slag met de daadwerkelijke bouwwerkzaamheden want kort daarna, op 20 januari 1752, werd de eerste steen voor het omvangrijke paleis gelegd. Er was voor deze datum gekozen omdat dit de 36^e verjaardag van de koning was. Na de uitvoerige ceremonie gaf Karel de zilveren troffel en hamer die hij hierbij had gebruikt cadeau aan Luigi. Tevens kreeg de architect 1000 dukaten als een persoonlijke gift van de koning. In de troonzaal van het paleis is nu nog steeds een plafondschildering te zien die deze gebeurtenis verbeeld. En daarop is natuurlijk ook onze vriend Luigi te zien, hij staat iets links van het midden in de bruine overjas met de bouwplannen in zijn rechterhand.