Parochiaal archief – S. Lorenzo in Damaso

Afgelopen maandag ben ik aangekomen in Rome (ongelooflijk dat het weer kan!) om weer een tijdje onderzoek te doen naar ‘mijn vriend’ Caspar. De eerste paar dagen waren erg druk omdat de parochiale archieven nog maar twee dagen open waren en ik nog steeds op zoek ben naar vermeldingen van Caspar in deze archieven. Vandaag ben ik aan het werk in de bibliotheek van het Nederlands Instituut waar ik wederom een tijdje mag verblijven voor mijn onderzoek en is het dus weer tijd om wat van mijn bevindingen te delen op mijn blog.

De parochiale archieven hier in Rome zijn te consulteren maar het is er niet makkelijk binnenkomen en het is niet eenvoudig navigeren door de verschillende documenten. Ik schreef hier al meerdere stukjes over helemaal aan het begin van mijn blog in de zomer van 2017:

https://casparvanwittel.blog/2017/07/07/het-archief-in/ https://casparvanwittel.blog/2017/07/10/het-archief-in-dl-2/ https://casparvanwittel.blog/2017/07/12/het-archief-in-dl-3/

Ik moet me echt stap voor stap door de documenten heen werken en het is echt monnikenwerk. Omdat je niet weet precies kunt weten waar en hoe je Caspar kunt terugvinden (want welk jaar woonde hij in welke straat en welke straat hoort in welk jaar bij welke parochie en op welk moment werd de lijst samengesteld en hoe werd door de priester of kapelaan van dienst zijn naam geschreven?) moet je veel verschillende documenten inzien. En per document is het ook zoeken omdat de lijsten natuurlijk niet aangeleverd worden op alfabetische volgorde van de bewoners van de parochie! Het ene jaar zijn de lijsten redelijk leesbaar, het andere jaar weer totaal niet. En je weet dus ook nooit zeker of Caspar er wel in voorkomt dus je moet echt alles doorlezen terwijl je vaak dan toch niets vindt. Een speld in een hooiberg dus.

• 

• 

• 

De afgelopen dagen ben ik helaas voor wat betreft Caspar niet veel wijzer geworden, maar heb ik wel een stukje hooiberg kunnen elimineren dus dat scheelt dan maar weer. Leuk bij mijn speurwerk is ook dat je dingen tegenkomt die je niet verwacht. Een van de parochies waarvan ik de Stati d’Anime aan het bekijken was, is die van de San Lorenzo in Damaso op de Piazza della Cancelleria. (De ingang van de kerk werd bij een reconstructie geïncorporeerd in de gevel van de Cancelleria.) In deze parochie waren ze kennelijk gewend veel details te noteren en dat is zeker niet overal het geval. Ook zijn per jaar de totalen vermeld aan het einde van de lijst. In 1678 woonden er in de parochie 5228 mensen, waarvan 3103 mannen en 2125 vrouwen “ d’ogni età”. Of onderverdeeld in 4083 “atti alla Comm.e” (die met Pasen ter communie waren gegaan) en 1145 “non atti”. In datzelfde jaar waren er 1500 huizen (“case a famiglia”) binnen de parochie, woonden er 5 bisschoppen & prelaten, 90 priesters, 10 college- of schoolgaanden en 200 wat wij nu hovelingen zouden noemen. Opvallen in dat jaar: er lagen geen mensen in het ziekenhuis of waren er mensen opgesloten in de gevangenis. Dat was het jaar daarop wel anders: toen waren er 2 zieken en 1 gevangene. Er gingen 10 mensen meer naar school of college en er waren 2 priesters bijgekomen maar er was één bisschop minder. In 1679 werden er in totaal 5071 parochiale inwoners geteld, 2936 mannen en 2135 vrouwen.

Naast dit soort feiten werd er ook veelal zorgvuldig genoteerd wat voor bedrijven er gevestigd waren op de verschillende adressen: “Tabaccaria”, “Scarpinello”, “Pollarolo”, “Hosteria”, “Barberia”, “Drogheria”, “Indoratore”, tot aan de “Cancelleria” zelf aan toe. In die laatste werd ook keurig “Card. Fran.o Barberini” vermeld als de heer des huizes met daarbij zijn leeftijd (82 in 1678 en 83 in 1679).

Het allerleukste stuk echter in de lijsten van deze parochie zijn die van de bewoners van de Piazza Navona. Ik zie dat helemaal voor me dankzij de schilderijen van Caspar van de Piazza Navona zoals die in de collectie van het museum Thyssen-Bornemisza in Madrid. Op de site van het museum kun je dit schilderij bekijken in gigapixel en tot in alle details inzoomen: https://www.museothyssen.org/en/conectathyssen/gigathyssen/piazza-navona-rome

En er zijn zo veel leuke details te zien! Op de tentoonstelling twee jaar geleden stond ik vaak heel lang voor dit werk om deze allemaal aan te wijzen: de was en bloempotten op de balkonnetjes, de kraampjes en alle waren die verkocht worden, de vele verschillende personages en dieren, het familiewapen van de Pamphili’s overal… te veel om op te noemen! Maar mijn favorieten zijn toch wel de boekwinkel links op het schilderij en de pruikenwinkel rechts met in de etalage pruiken in drie verschillende kleuren:

Natuurlijk worden op Piazza Navona de bewoners van Palazzo Pamphili genoemd, maar ook de minder belangrijke bewoners van het plein. Zo is er op iedere pagina van de lijst wel een melding van een “libreria”. Maar wat schetste mijn verbazing: ook de “Bott.a Seg.e di Perucche” wordt genoemd! En zo weet ik dus nu dat de pruikenmaker van Franse afkomst was, op dat moment 32 jaar oud en hier met zijn vrouw woonde die 5 jaar jonger was. Tenminste, in 1678.. Dus zo’n 20 jaar voordat Caspar zijn Piazza Navona schilderde. Het is misschien een te grote stap om te denken dat het om dezelfde pruikenmaker zou moeten gaan, want ten tijde van het schilderij moet hij al 53 zijn geweest en zijn vrouw 48. Maar een leuk idee is het wel 🙂 En dankzij Caspars mooie weergave van het plein kan ik me er in ieder geval een leuk beeld bij schetsen!