Filippo Juvarra

Tijd om weer eens even in de pen te kruipen! Vandaag is het namelijk 285 jaar geleden dat Caspar van Wittel stierf, op 13 september 1736. IIn plaats van een ongezellig verhaal over Caspars laatste jaren wil ik het vandaag over iemand anders hebben die in datzelfde jaar stierf: Filippo Juvarra. Deze architect was bevriend (of in ieder geval goed bekend) met onze vriend Van Wittel en voor zijn zoon Luigi was deze Juvarra zowel een voorbeeld als een inspiratiebron.Juvarra was een stuk jonger dan Van Wittel, hij werd in 1678 geboren in Messina in een familie van goudsmeden en graveurs. Na zijn jonge jaren op Sicilië te hebben doorgebracht, verhuisde hij naar Rome, waar hij vanaf 1704 architectuur studeerde bij Carlo Fontana, een bekende Romeinse architect.

Zoals de meeste jonge architecten begon Juvarra zijn professionele carrière door decors en ceremoniële versieringen te ontwerpen. Veel van zijn opdrachten voor het theater kreeg hij van kardinaal Pietro Ottoboni die we al eens eerde zijn tegengekomen: https://casparvanwittel.blog/2019/02/24/neven-van-de-paus/

Juvarra hielp bij de wederopbouw van het privétheater van de kardinaal in het Palazzo della Cancelleria en ontwierp decors voor opera’s die in het theater werden opgevoerd, waaronder de opera bij de inhuldiging van het theater in 1709. Waarvoor overigens de kardinaal zelf het libretto voor had geschreven, de beste man was werkelijk van alle markten thuis 😉 Een andere belangrijke opdrachtgever van Juvarra was de voormalige koningin van Polen, Maria Casimira die in Palazzo Zuccari woonde. In 1706 won Juvarra een ontwerpwedstrijd voor de nieuwe sacristie van de Sint Pieter (georganiseerd door paus Clemens XI) en in datzelfde jaar werd hij lid van de prestigieuze Accademia di San Luca. Maar ondanks zijn groeiende succes zou hij niet meer lang in Rome blijven. Hij keerde eerst terug naar Messina maar al snel reisde hij terug richting het noorden van Italië om in Turijn in dienst te treden van Victor Amadeus II van Savoye. In Turijn werd Juvarra pas echt een bekend architect en in en rondom de stad bouwde hij een aantal bekende gebouwen.

Zo ontwierp hij de façade van het Palazzo Madama in het centrum van Turijn (1718-1721). De klassieke gevel verbergt niet alleen het middeleeuwse gebouw erachter, het maakt ook deel uit van een groter stedenbouwkundig plan om de oude lay-out van het centrum van Turijn om te vormen tot een meer open ontwerp met een reeks van aan elkaar verbonden pleinen.

Een andere belangrijke opdracht was het paleis van Stupinigi (1729-1731), een koninklijk jachtslot zo’n 10 kilometer buiten Turijn. Dit enorme paleis met een overdadig gedecoreerd interieur was voor de vorst een prachtige omgeving om in de zomer grootse ontvangsten en feesten te geven. Het ontwerp doet deken aan een groot gewei met een massief ovaal centraal paviljoen dat zich aan beide zijden uitstrekt in schuine paleisvleugels. Het centrale deel werd ook bekroond met een groot bronzen hert, het is maar wat je een jachthuis buiten de stad noemt!

• 

• 

Zijn belangrijkste meesterwerk echter is de basiliek van Superga. Deze werd gebouwd tussen 1717 en 1731 en staat op de top van een berg met uitzicht op de stad Turijn. Niet alleen een basiliek, maar ook gebouwd als een koninklijk mausoleum voor de familie van Savoye. Ze zeggen dat de locatie door Victor Amadeus II zelf was gekozen omdat hij hier het slagveld kon overzien toen Franse legers de stad belegerden tijdens de Slag om Turijn. Hij was toen nog geen koning maar ‘slechts’ hertog maar het verhaal gaat dat hij knielde op deze plek om te bidden voor de overwinning en de maagd Maria toen beloofde in dat geval voor haar een kerk te laten bouwen. Zo gezegd, zo gedaan, al verliep de bouw niet geheel vlekkeloos. Schijnbaar was er al twee jaar nodig om de bergtop vlak te krijgen om de kerk hier te kunnen bouwen!

Juvarra ontwierp echter ook paleizen voor ander hoven in Europa. In 1719 was hij in Portugal, waar hij het koninklijk paleis in Lissabon ontwierp. Dit project bestond niet alleen uit een monumentaal paleis voor koning Jan V en het Portugese koninklijke hof, maar ook een nieuwe kathedraal voor de patriarch van Lissabon. Ook in Madrid was men goed op de hoogte van het talent van Juvarra want nadat in 1734 de oude koninklijke residentie van het Alcazar in Madrid door brand werd verwoest, vroeg de koning van Spanje, Filips V van Bourbon, Juvarra toezicht te houden op de bouw van een nieuw paleis. In april 1735 verhuisde Juvarra naar Madrid om de bouw te plannen maar helaas kwam hij niet veel verder dan een uitgebreid ontwerp, want hij stierf plotseling in januari 1736.

De ontwerpen van Juvarra werden na zijn dood voortgezet door zijn leerlingen en de bouw begon in 1737. Het zou echter nog tot 1764 duren voor het paleis voltooid kon worden, onder het bewind van Karel III. Deze koning kennen we natuurlijk als de belangrijkste opdrachtgever van Luigi in de vorm van het paleis van Caserta. Maar leuk extra feitje is nog wel dat het koninklijk paleis in Madrid zou worden voltooid door Francesco Sabatini, een van Luigi’s leerlingen die Karel III na zijn vertrek uit Napels volgde naar Spanje. En deze Sabatini was niet alleen een leerling van Luigi, hij was ook zijn schoonzoon. Hij was getrouwd met Maria Cecilia Vanvitelli en zij werd na de verhuizing van het echtpaar naar Madrid benoemd tot hofdame aan het aan het Spaanse hof. Niet slecht voor de kleindochter van een schilder geboren in Amersfoort!