Schepen van Vroom

In juni kwam er een nieuwsbericht voorbij dat de National Gallery of Art in Washington een schilderij van Hendrick Cornelisz Vroom (1566-1640) had verworven. Het werk uit 1614 met de Engelse titel “A Fleet at Sea”, was hen geschonken door Albert en Madzy Beveridge. Dit trok mijn aandacht omdat ik recentelijk nog onderzoek heb gedaan naar deze Haarlemse kunstenaar en ik heb ook al eens een verhaaltje aan hem gewijd (https://casparvanwittel.blog/2018/08/10/hendrick-vroom/).

Volgens het persbericht over de verwerving van het werk van Vroom “[…] stuwt een stevige bries de golvende zeilen van een Nederlands fluyt-schip uit de monding van de Maas op de woelige golven van de Noordzee. Aan de rechterkant van het schilderij geeft de skyline van Den Briel, met zijn gedrongen kerktoren, de exacte locatie van het tafereel aan.” Nu was ik vorige week, naar aanleiding van de beschrijving van de twee Van Wittels die opgenomen zijn in de Collectie Nederland, al een beetje aan het googelen geweest welk schepen het zouden kunnen zijn die op de veduta van het dok in Napels staan afgebeeld. Daarbij was ik op een site terechtgekomen die verschillende scheepstypen uit die tijd beschrijft. Zo kwam ik erachter dat een fluitschip een redelijk smal type schip is met een vlakke bodem, drie masten (grote mast, bezaansmast en fokkemast) en een rond achterschip.

De oudste vermelding van een fluitschip is volgens de site van het Scheepvaartmuseum in een publicatie uit 1604 waarin wordt gezegd dat in 1595 “… hier de scepen, die men Hoorensche gaings of fluijten noemt, eerst gemaeckt, zijnde de selve viermal so lang als wijt, sommige noch langer, en seer bequaem tot de zeevaert …” En inderdaad kan ik me herinneren bij een rondleiding door Hoorn dat me verteld werd dat het fluitschip uit Hoorn kwam en daar ook een gevelsteen van een fluitschip te vinden is bij de haven. Doordat het fluitschip een lichte constructie had maar een brede romp was het uitermate geschikt voor vrachtvervoer. En met het relatief kleine scheepsdek kon er door een kleine bemanning mee worden gevaren. Dit type schip werd dus veel ingezet in het Oostzeegebied en in Hoorn was er een Kamer van de VOC.

In het schilderij van Vroom zijn ook de vlaggen interessant. In het persbericht wordt gezegd: “Vroom heeft ook verschillende details opgenomen die suggereren dat het zwaarbewapende vrachtschip op de voorgrond de Roode Leeuw zou kunnen zijn, die in 1597 zijn thuishaven Rotterdam verliet … Het boegbeeld van het schip is een felrode leeuw en de vlag van de provincie Holland (ook met een rode leeuw) verschijnt bovenop de hoofdmast. De opname van het gemeentewapen van Rotterdam op de rood-wit-blauwe Nederlandse vlag op de achtersteven kan een knipoog zijn naar de thuishaven van Roode Leeuw. Het onderzoek gaat verder naar een mogelijke alternatieve identificatie van het schip als de in Rotterdam gevestigde Leeuwinne (Leeuwin), die in 1602 Spaanse galeien ramde en vernietigde, een gebeurtenis die Vroom op een schilderij uit 1617 afbeeldde.”

Dat schilderij is te vinden in de collectie van het Rijksmuseum (“Hollandse schepen overzeilen Spaanse galeien onder de Engelse kust, 3 oktober 1602”, inventarisnummer SK-A-460) en inderdaad zien we daar dezelfde vlag maar het lijkt wel weer een geheel ander type schip te zijn. (Voor de link naar de afbeelding in de Rijksstudio: http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.6501) Zou het dan gaan om twee verschillende schepen? Teruglezend in het persbericht zou het in het eerste geval dus om een fluitschip moeten gaan dat voor 1614 gebouwd moet zijn. In de index van schepen op de VOC-site (ook leuk om zelf eens op te kijken: https://www.vocsite.nl/index.php) kan ik geen fluitschip vinden van 1614 of eerder die “Leeuw(in)” in haar naam draagt. Hier houdt het spoor dus een beetje op voor wat betreft deze snelle zoekactie naar identificatie van het door Vroom afgebeelde schip. En ja, natuurlijk zou ik dan nog wat verder kunnen zoeken als ik dat wilde maar ik hoor in de verte mijn vriend Caspar me al weer roepen.. 😉