Pasquino

Van de week liepen we door het centrum van Rome en kwamen we daarbij langs het beeld van Pasquino. Het pleintje waar dit beeld te vinden is heet nu Piazza Pasquino (voorheen was dit Piazza Parione) en ligt vlakbij Piazza Navona. Pasquino is het bekendste ‘pratende’ standbeeld van Rome. Sinds het begin van de zestiende eeuw werden er ’s nachts om de nek of op de sokkel van het beeld satirische verzen opgehangen, bedoeld om de spot te drijven met de machthebbers of belangrijke publieke figuren in de stad. Deze verzen worden “pasquinades” genoemd omdat dit beeld de eerste van zijn soort was in Rome maar tegenwoordig zijn er een stuk of zes (dacht ik). Degenen die ik ken zijn Marforio op het Capitool en Madama Lucrezia op het pleintje bij de San Marco.

Het beeld is eigenlijk een fragment van een groter werk, waarschijnlijk daterend uit de derde eeuw voor Christus. Het is niet zeker wat het oorspronkelijk moest voorstellen, misschien een krijger of zelfs twee krijgers waarbij de ene de ander ondersteunt. Het werd in 1501 gevonden bij opgravingen ofwel tijdens bestratingswerkzaamheden in de wijk Pariole ofwel tijdens een renovatie van het Palazzo Orsini, dat vroeger op deze plek stond (ik heb beiden gelezen maar welk van de twee het is, is mij niet helemaal duidelijk). Vandaag de dag staat hier Palazzo Braschi waarin het Museo di Roma is gehuisvest. De invloedrijke kardinaal Oliviero Carafa die zijn intrek zou nemen in Palazzo Orsini (vandaar de renovatie) stond erop het beeld te bewaren ondanks dat veel mensen het van weinig waarde vonden. Hij plaatste het beeld op de hoek van het gebouw waar het nu nog steeds te vinden is en voorzag het van een feestelijk vers en het wapen van de Carafa-familie. 

Al snel werd het beeld gebruikt om midden in de nacht spottende verzen aan vast te maken en dat werd vervolgens een dagelijkse gang van zaken. Bewakers verwijderden de verzen elke ochtend maar ja, veel mensen hadden ze dan al gelezen. Dit werd een grote bron van irritatie voor degenen tegen we de verzen gericht waren zoals de paus, de geestelijk of de autoriteiten. Die waren hier natuurlijk helemaal niet blij mee en de pausen dreigden zelfs met de doodstraf tegen de schrijvers van de verzen. Ze slaagden er echter niet in de bijzonder populaire spotverzen te laten stoppen. De enige paus van Nederlandse afkomst, Adrianus IV (paus van 1522-1523), gaf zelfs bevel het beeld in de Tiber te gooien. Hij werd tegengehouden door een aantal kardinalen die bang waren dat het Romeinse volk in opstand zou komen als hun satirische uitlaatklep zou worden vernietigd. Ook dag en nacht bewaking van het beeld, een idee van Benedictus XIII (paus van 1724-1730), bleek geen oplossing want de ‘pasquinades’ werden alleen nog maar talrijker.

Lang verhaal kort, het beeld staat er nog steeds en er worden nog steeds briefjes en versjes aan opgehangen. Dat gebeurt nu echter op een speciaal bord wat daarvoor naast het beeld is geplaatst. Dit is eind 2009 hier neergezet nadat het beeld grondig was gerestaureerd omdat het nogal was aangetast door smog en verwaarlozing. Ook zijn er kleine kolommen omheen geplaatst zodat het beeld iets meer beschermd is op deze straathoek waar de auto’s hard de hoek om komen. In de tijd van onze vriend Caspar was dat nog niet nodig en hij heeft het beeld geschetst zoals het er toen uitzag (deze schets is nu te vinden in de collectie van de Reggia di Caserta).