Lettere di Luigi

Vanaf vandaag is mijn dagelijkse heenreis niet richting het archief maar naar de Bibliotheca Hertziana. Ik geef toe, het is niet makkelijk om er binnen te komen en het hangt van regeltjes aan elkaar, maar het is dan ook wel echt een top-bibliotheek! Je krijgt een eigen plek met eigen wifi-code, aansluiting voor je oplader en leeslamp, het is er licht, heerlijk koel (altijd voor de zekerheid een shawl mee in de tas ook al is het 37 graden buiten) en het heeft echt ALLES op het gebied van kunstgeschiedenis. Een hele plank vol met Caspar van Wittel en Luigi Vanvitelli (die braaf naast elkaar staan onder de kop Ca-VAN), hoe fijn is dat!

Ik ben maar eens begonnen met een staartje van vorige week, ik moest nog een referentie opzoeken inzake Caspars leeftijd in een brief van zijn zoon Luigi aan diens broer Urbano (de tweede zoon van Caspar). Luigi werd in 1751 door de toenmalige koning van Napels, Karel van Bourbon, gevraagd een ontwerp te maken voor een paleis dat Versailles moest evenaren. Hij kreeg de opdracht en bracht vanaf dat moment het grootste deel van zijn tijd door in Napels en later Caserta, waar het paleis werd gebouwd. In deze periode schreef hij veel brieven en met name legio aan zijn broer Urbano die ondertussen de familiezaken behartigde in Rome. Praktisch al deze brieven zijn door Franco Strazzullo, een Napolitaanse historicus, bij elkaar gebracht en van een korte uitleg voorzien in drie zoals dat heet ‘kloeke’ bundels. En daarmee bedoel ik drie boeken van elk zo’n 800 pagina’s, niet de dunste boekjes in de kast dus. De brieven zijn soms wat moeilijk leesbaar door het achttiende-eeuwse Italiaans maar de grote lijnen haal ik er wel zo’n beetje uit.

Luigi was niet altijd even gelukkig in Napels/Caserta. Hij had in Rome bij zijn werkzaamheden daar voor de bouwfabriek van de Sint Pieter vrienden gemaakt, maar ook veel tegenstand ondervonden, vooral vanuit het zogenaamde ‘Toscaanse kamp’. Bij een controverse rondom scheuren in de koepel van de Sint Pieter, waren de mensen met een Florentijnse achtergond recht tegenover Vanvitelli en de zijnen komen te staan. Dit omdat de Florentijnen ‘hun’ Michelangelo natuurlijk tot in den treure verdedigden, het kon toch niet zo zijn dat het werk van Michelangelo de tijd niet zou kunnen weerstaan of dat de grote meester überhaupt fouten gemaakt kon hebben! Beide groepen voerden openlijk campagne voor hun eigen overtuigingen dus dat was uitgemond in een behoorlijke vete. Helaas voor Luigi nam hij deze rivaliteit mee naar Napels waar zijn voornaamste concurrent de Toscaanse architect Ferdinando Fuga was. Beide architecten hadden een goede staat van dienst en dongen naar de gunsten van Karel van Bourbon. Het was de koninklijke macht die de dienst uitmaakte in Napels, maar net als in Rome waar wisseling van de paus ook een directe wijziging in machtsblokken tot gevolg had, waren er hier allerlei hofintriges die het Luigi niet altijd makkelijk maakten. Gelukkig stond hij op goede voet met de koning en zijn vrouw, die zijn ontwerpen mooi vonden en hem prefereerden boven Fuga, die de opdracht kreeg voor een armenhuis in Napels. Karel van Bourbon werd echter in 1759 teruggeroepen naar Spanje omdat zijn halfbroer overleed en hij de volgende was in de lijn van troonsopvolging. Hierna kreeg Luigi het een stuk moeilijker. De nieuwe koning Ferdinand IV was erg jong, niet geïnteresseerd in de koninklijke architect en Fuga’s promotor Tanucci kreeg het als regent voor het zeggen. Naast alle konkelarij van de ‘hofkliek’ was Luigi de eerste jaren ook alleen, zijn familie woonde nog in Rome. Hij had het bijna te druk om zijn vrouw en kinderen te missen maar was wel erg van slag toen een van zijn dochters overleed en hij zo ver van huis was. Toen eenmaal zeker was dat hij definitief als hofarchitect was aangesteld (wat behoorlijk lang duurde) kwam een deel van zijn familie over. De opleiding van zijn zoons was echter wel zo belangrijk voor hem dat zij lange tijd hiervoor in Rome bij hun oom Urbano en tante Petronilla in huis bleven wonen.

Omdat Luigi zoveel brieven schreef zijn alle ontwikkelingen in zijn leven praktisch op voet te volgen, heel interessant om te lezen. Soms gaat het over hele grote dingen als overlijden van vrienden of familie maar soms ook over hele dagelijkse dingen. Zo las ik vandaag ergens dat hij voor de ceremonie van de eerste steenlegging van het paleis in Napels een blauwe mantel liet maken. Grappig om te lezen want op de schildering die gemaakt is van de gelegenheid (te zien op het plafond van de troonzaal van Caserta) heeft de architect (net links van het midden, met het ontwerp in zijn hand) toch duidelijk een bruine mantel aan!